Autor: maugoska

http://picasaweb.google.pl/maugoska/LaPazPierogi#

…la paz. mala arabska dziupelka przy ulicy murillo.
– ale sluchaj szymon, bo my to za bardzo kasy nie mamy, zeby sie po knajpach rozbijac i tak pomyslelismy, ze moze bysmy u ciebie w domu sie spotkali, cos zgotowali, ja moge z jakims hindusem zawalczyc…
– nieee! niee! polskiego cos! wiem! pierogi! ruskie! ja mam zubrowke! bedzie po polsku, jeszcze jedna dziewczyna, polka do mnie mejla napisala i jeszcze w markecie polaka spotkalem…
– eeeej, ale tu przeciez latwiej diabla nawrocic, niz twarog prawilny znalezc…
– nie, moja dziewczyna jakis ser z farmy przyniosla, chodzcie zobaczyc, moze bedzie dobry.
siedemnaste pietro edificio de los andes. kuchnia. otwieram plastikowy pojemnik i oczom wlasnym nie wierze. ser jak marzenie!
taaaaak.
a kilka godzin pozniej, ubzdryngolona ciut dusza zawyla szczesciem, bo wiecie, wiecie… wyszly… wyszly jak… no ja nie wiem, no tomek, no wez ty powiedz…
ale to nie wszystko…

http://picasaweb.google.pl/maugoska/PotosiKopalnie#

nietrudno dzis sobie wyobrazic, jak wygladalo wnetrze tej gory 450 lat temu. nietrudno tez zobaczyc, jak wygladaly cuchnace siarka podziemne labirynty. i nietrudno poczuc, jak gryzl, jak przytykal pozbawiony tlenu kopalniany pyl. od chwili, gdy pierwszy kilof odbil sie gluchym echem od zbocza cerro rico, niewiele sie tu zmienilo.
eksplozja. dwie, trzy… ocho.. nueve… diez. mozemy isc. nad lukiem wejscia wisi krzyz. to wejscie jest granica. swiat na zewnatrz nalezy do boga, w swiecie na zewnatrz to do niego sie modlimy, w niego wierzymy, jemu oddajemy w opieke nasze rodziny, losy i zycia. ale to wejscie jest granica, poza ktora moc boga nie siega. swiatem wewnatrz, rzadzi szatan i dlatego wewnatrz musimy wierzyc w szatana, w el tio, pana podziemi.
mimo, ze to glowny korytarz, jest wasko, ciemno i nisko. swiatlo dzienne znika za pierwszym zakretem, oczy niechetnie przywykaja do migoczacych czolowek. srodkiem korytarza ida tory, po ktorych gornicy pchaja wypelnione po brzegi wagoniki. pol tony, tona. kiedy jedzie taki wagonik, trzeba szybko przedzierac sie lub cofac do najblizszej wneki, przywierac do wilgotnej sciany i czekac. inaczej bedzie accidente, wypadek. wagonik zmiazdzy.
slowo accidente jest wszechobecne. wszyscy wymawiaja je z namaszczeniem, ze smutkiem, ze strachem i modlitwa. tu kazdy kogos stracil, tu kazdy wie, ze w kazdej chwili moze stracic samego siebie. to dlatego trzeba liczyc wybuchy, zawsze musi byc tyle, ile zapalnikow, jesli jest mniej, to znaczy, ze cos poszlo zle, ze el tio byl zlosliwy, dynamit zostal w scianie i w kazdej chwili moze eksplodowac. to dlatego trzeba uwazac na niewzmocniony strop, ktory nie wiadomo kiedy runie, na szczeliny, czychajace na nieostrozny krok, na glebokie, kilkudziesieciometrowe szyby… tu kazdy ruch, kazda chwila to niemy pojedynek z accidente. a ta gora jest nienasycona. i bezwzgledna. bo ona sie msci, za to, ze ludzie ja okradaja i z tej zemsty zjada ludzi.
w jednej ze scian glownego korytarza majaczy niewielki, nieregularny otwor. w dole otworu majacza drabiny. ile ich jest, nie widac. powoli, po kolei, ostroznie zeslizgujemy sie po skale, szukamy stopa najwyzszej poprzeczki i rozchybotana, polaczona sznurkami konstrukcja schodzimy nizej i nizej i nizej i nizej. na kolejny poziom. tam, kilkanascie metrow w przod i znow klaustrofobiczna, waska studnia, znow drabina, druga, czwarta, piata, wreszcie skalna polka. robi sie coraz cieplej, tu wewnatrz, na nizszych poziomach temperatura dochodzi do 50 stopni. ciezko. duszno. a tu jeszcze raz. szczelina, krucha sciana, drabiny, jeszcze glebiej, jeszcze dalej, jeszcze nizej, gorac, huk. i nagle biel. i nie ma nic, korytarz wypelniony jest pylem rozmydlajacym swiatlo czolowek. idziemy po omacku, nic nie widac, poza hukiem nic nie slychac, ciezko zlapac oddech. mimo, ze zeszlismy w dol, wciaz jestesmy na sporo ponad 4000 metrow, juz sama ta wysokosc odbiera sile, kradnie tlen. a tu dodatkowo ten pyl, ta ciasnota, ten halas. doszlismy do konca. nagle cisza. z metnej, cuchnacej jasnosci wynurza sie dwoch gornikow, zblizaja sie, witaja, juz mozna spojrzec im w oczy, mozna dac prezenty, w koncu porozmawiac. jak sie nazywaja? tak i tak. ile maja lat? po niecale trzydziesci. jak dlugo pracuja w kopalni? prawie po pietnascie, zrezygnowane spojrzenia. i nagle zimny dreszcz. i trzaskajaca swiadomosc. juz zrzucmy ten sztuczny usmiech, bo przeciez wszyscy wiemy, ze przed nimi juz tylko krotka chwila zycia.

od momentu odkrycia zloz srebra, cerro rico pochlonelo osiem milionow ludzi.
dzis wciaz czynnych jest okolo 500 kopaln. pracuje w nich ok. 14000 osob. niewielka czesc zatrudniona jest w zapewniajacych opieke lekarska i rente spoldzielniach, wiekszosc, dziala na wlasny rachunek.
pomimo oficjalnego zakazu, do pracy zatrudniane sa dzieci.
wiekszosc kopaln nie ma zadnych zabezpieczen ani wentylacji, a do pracy uzywane sa jak przed wiekami, kilofy, metalowe prety i mlotki.
z powodu panujacych w kopalniach warunkow, nieustannego kontaktu z pylem i trujacymi gazami, pracujacy w nich gornicy umieraja w przeciagu dziesieciu – pietnastu lat od pierwszego zejscia pod ziemie.

walter obudzil sie chwile przed dzwonkiem budzika. zimny powiew boliwijskiego altiplano wslizgnal sie przez szczeline uchylonego okna. walter cicho przeklal brak ogrzewania, przetarl oczy i wstal. o dziewiatej, spod biura silver tours ruszala wykupiona wieczorem wycieczka. do mennicy? do kopalni? nie do konca pamietal, ale nie czas sie nad tym zastanawiac, bo spotkany wczoraj w pizzerii rodak polecil mu podawana tuz za rogiem owsianke z miodem. jak w domu! – mlasnal znaczaco. takiej rekomendacji nie mozna zlekcewazyc, zwlaszcza tu, w boliwii, gdzie wszedzie tylko brod, smrod i bakterie.
w agencji pojawil sie dziesiec po, strzepujac z brody resztki mleka. spojrzal na nas i wypalil: cool, biale zeby blysnely usmiechem, dlugo tu jestescie? nie zdazylismy odpowiedziec. ja juz trzy tygodnie, z limy do cuzco, lot nad nazca, wow!, machu picchu, cool, kanion colca, kondory, w la paz, you know, droge smierci zrobilem, potem w dzunglii trek, krokodyle i tu teraz. a! to gdzie my jedziemy? nie zdazylismy odpowiedziec. no, a jutro jade robic salary, potem atacame….
dojechalismy na targ. przewodnik zaczal zbierac pieniadze na prezenty dla pracujacych w kopalni gornikow. walter najpierw nie zrozumial, potem stanal jak wryty, troche zbladl i belkotliwym zadziwieniem wykrztusil: to… to tam sa gornicy?!?!

http://picasaweb.google.pl/maugoska/Potosi#

trudno dzis sobie wyobrazic, jak wygladala ta gora 450 lat temu. czy porastaly ja ostre trawy? czy ptaki wily na niej swoje gniazda? czy pokrywaly ja kopczyki ofiarne? slady ognisk? a moze tajemniczo lsnila, poblyskiwala w sloncu?
cerro rico. rico znaczy bogaty. w tym jednak przypadku, owo bogactwo bylo wyjatkowe. owego bogactwa mial dotknac caly swiat.
legenda mowi, ze gdy huayna capac, jedenasty monarcha peru, ujrzal gorujacy nad okolica stozek, oczarowany jego dostojnym pieknem stwierdzil: bez watpienia, musi on kryc w swym sercu ogromne ilosci srebra! zaraz potem, nakazal poddanym, by ruszyli na podboj niezwyklego skarbu. gdy uzbrojeni w narzedzia ludzie dotarli na szczyt, niespodziewany, zrodzony w huku piorunow glos, zagrzmial: nie zabierzecie ukrytych tu darow! sa one przeznaczone komu innemu! ani krol, ani poddani nie odwazyli sie sprzeciwic woli bogow.
niemal sto lat pozniej, inkaski posterz, diego huallpa, szukal zagubionej u stop wzgorza lamy. zmeczony dniem, zatrzymal sie, by odpoczac. rozpalil ogien, usiadl i sie zamyslil. nagle zar ogniska zaczal topic ziemie, a z jej szczelin poplynela leniwa, lsniaca struzka. srebro! tak poszukiwane przez niedawno przybylych tu hiszpanow!
ten dzien potoczyl lawine. zalozone 10 kwietnia 1545 roku przez juana de villarroel, niewielkie gornicze miasteczko, niecale trzydziesci lat pozniej, stalo sie siedziba pierwszej w ameryce poludniowej mennicy i w czasie kolejnych 100 lat przeistoczylo w najbogatsza na swiecie, dwustutysieczna mertopolie, wieksza od owczesnego paryza czy londynu. tutejsze srebro przetapiane na reale zalalo wszystkie kontynenty, potosi kwitlo niezmierzonym bogactwem cerro rico. ku niebu piely sie misternie zdobione wieze kosciolow, zbocza gor pokryla serpentyna ulic, placow i targow, a dookola wyrastaly pelne przepychu wille i kamienice. ze starego kontynentu naplywaly luksusowe artykuly, wymieniane na kolejne tony drogocennego kruszcu. zycie tetnilo.
niestety, nawet najwieksze bogactwo ktoregos dnia zaczyna topniec. po ponad 250 latach nieustannego eksploatowania, po wydaniu na swiatlo dzienne ponad 45 tysiecy ton czystego srebra i 70 procent bedacych owczesnie w uzyciu monet, cerro rico stracilo swoja hojnosc. drzemiace we wnetrzu gory zloza stawaly sie coraz bardziej niedostepne, kruszconosne zyly, coraz mniej czyste, a warunki pracy nieznosnie niebezpieczne. potega potosi zaczela sie chwiac. spadajace ceny srebra, nadchodzaca fala walk o niepodleglosc i wycofywanie sie hiszpanow na stary kontynent sprawily, ze dziewietnasty wiek obalil rzady wielkich fortun. potosi upadlo.
a cerro rico? kiedys piekne i dumne, dzis cale porozdzierane, pokaleczone bliznami drog, oszpecone szarymi haldami, naznaczone setkami niemych dziur i wnek dzwiga na sobie ciezar minionej szczodrosci. kiedys najbogatsza gora swiata, dzis zludnie poblyskuje kiczem promieni zachodu odbitym od blaszanych dachow domow biednych dzielnic. niestety, przychylna fortuna zapomniala o tym miejscu.

* valer un potosí – warte potosi – warte fortune, utrwalone przez cervantes’a, uzywane do dzis powiedzenie pochodzace ze zlotych, choc moze trafniej by bylo powiedziec, srebrnych czasow potosi.

http://picasaweb.google.com/maugoska/Tarabuco#

ile zlowrogich spluniec mozna zignorowac w jedno popoludnie? z ilu przeklenstw mozna sie zasmiac? ile nieprzyjaznych slow i spojrzen da sie obrocic w zart? trzy? trzynascie? trzydziesci? mimo sporej dawki zdrowego rozsadku, nawet nierozumiane, w koncu zaczynaja niepokoic, zaczynaja uwierac.
najbardziej zlosci aparat, obiektyw skierowany w ich strone, ale nietrudno tez wyczuc, ze woleliby, zeby nas, bialych wogole tu nie bylo. oni maja swoj targ, maja swoje sprawy, swoje zycie. jestesmy intruzami, niewazne, ze ktos kupi czapke, ktos torbe czy narzute, radzili sobie bez nas przez cale dlugie wieki, nie jestesmy im potrzebni, tylko denerwujemy.
zdenerwowani klna, rzucaja pod nosem uroki. czaruja? a potrafia? juz nie umiemy powiedziec. dorosli, dzieci, starcy, wszyscy jednakowo, nie odpowiedza na usmiech, nie wdadza sie w pogawedke. czesciej sykna, cos gburna, zachna sie i odgryza. ich prawo. ale przeklenstwa? tak zewszad? z kazdej strony? no coz, na wszelki wypadek idziemy kupic ofiare, zlozymy pachamamie, by od urokow chronila. po calym dniu w tarabuco, chyba nie mamy wyjscia.

przychodzi swiety piotr do boga i zadziwiony pyta: panie boze, jak to tak, tyle jest krajow w ameryce poludniowej, ktore moznaby obdarowac, a ty wszystko co najpiekniejsze, gory, lodowce, wodospady dales argentynie. nie mozna bylo jakos rowniej wszystkich obdzielic?bog patrzy na piotra, usmiecha sie i mowi: spokojnie piotrze, poczekaj az spotkasz argentynczykow.
trafilismy nieznosnie. z pustej, odcietej od swiata i ludzi polnocy paragwaju, prosto w rozgdakany kociol klonow wielkiego che. argentynskie wakacje. kogo nie stac na wyladowanie w urugwajskim punta del este, przywdziewa bojowki, beret z gwiazda, tepawo wszechwiedzacy wyraz twarzy, ukreca dready, zgarnia gitare i zmierza sladami wielkiego wodza na polnoc, do boliwii. tu, tuz po przekroczeniu granicy, niezaleznie od kierunku studiow, wyksztalcenia czy profesji, zamienia sie w zaangazowanego spolecznie eksploratora klasowych nierownosci i niesprawiedliwosci. a robi to tak: by byc blizej ludu siada na podlodze w centralnej czesci hostelu, na patio, na korytarzu, bron boze w pokoju, zamkniety. no wiec siada i niezaleznie od godziny zaczyna grac na gitarze. na zakladach dotyczacych repertuaru mozna by zbic fortune. na 99 procent poleci cos z zoltej lodzi podwodnej, the beatles, grane na rozne sposoby: nie mam pojecia jaka to melodia, slyszalem kiedys, ale nie pamietam jak to idzie, jestem gwiazda, wiec nie musze grac rowno, wystarczy, ze bede gral glosno. dzwiek pierwszych akordow natychmiast przywoluje mu podobnych, z gitarami, harmonijkami, zapalem i zarem. nastepnie nadciagaja ich kobiety i klaszczac, piszczac i wrzeszczac zlewaja sie w rozkiwany zlepek pasiastych spodni i wzorzystych swetrow, zwienczony mopem dreadow przewiazanych szmata. kiedy repertuar sie skonczy, czytaj, kiedy nie da sie juz zagrac tego samego numeru po raz kolejny i kolejny, panstwo odklada instrumenta i rozpoczyna sie DUSKUSJA. o czym? ha! kolejna fortuna do zdobycia. tym razem na 100% bedzie o zwiazanych z rozprzestrzenieniem sie ohydnego kapitalizmu problemach swiata. przy czym swiat to ameryka poludniowa. inne kontynenty nie istnieja. a przepraszam, ameryka polnocna istnieje, bo estados unidos istnieja, sa przeciez czarna przyczyna wszelkiego zla na ziemi. no ale jakie to zlo? no ze jest kapitalizm. no i co z tego? no jest zly. a dlaczego? bo stany chca wszystko kontrolowac. wszyscy powinni miec po rowno, rowne szanse, rowne dobra, rowne wszystko. oj nie, nie, zadawanie kolejnych pytan zwyczajnie nie ma sensu. pozwolmy trwac dyskusji. bez podzialu na role, znow wszyscy na raz, przekrzykujac sie, beda sie dzielic swiatlymi sposobami uratowania swiata. trzeba wprowadzic socjalizm i liberalizm! trzeba odebrac wladze stanom! nie moze tak byc! nie! tak! tak, tak! nie, nie! ja wiem! trzeba wprowadzic socjalizm i liberalizm! i tak w kolko, dzien w dzien, przyjezdzaja, odjezdzaja, przyjezdzaja kolejni, wiecej i wiecej, kazdy z uniesiona glowa, wzrokiem wpatrzonym w dal i identyczna jak kazdy przed nim i kazdy po nim, swoja niepowtarzalna wizja uratowania ludzkosci.
pogadaliby o dupach i samochodach. na wakacjach sa…

a. tak nas zastanowilo… dlaczego w samej argentynie nigdy nie spotkalismy nikogo, kto by pasowal do tej wakacyjnej kalki…

http://picasaweb.google.com/maugoska/SantaCruz#
http://picasaweb.google.com/maugoska/Sucre#

santa cruz jest nudne i troche ladne, sucre zas ladne i troche nudne. oba tetnia podobnie. w obu zadbanie przeplata sie z uroczym zaniedbaniem, stare z nowym, zamoznosc z ubostwem. indianka z dzieckiem na plecach mija eleganckiego, starszego pana, przechyla glowe, wyciaga reke, dostaje dwa boliviany. mali chlopcy ze skrzynkami w rekach zaczepiaja turystow, wyczyscic buty, senor? nie? a skad jestes, senor? a masz monete ze swojego kraju? a euro? nie? to moze chociaz boliviana? wszystkie zarobione drobniaki przepuszcza potem na automaty i lody. na kazdym rogu wyciskany z pomaranczy sok, na glownym placu lawki, na lawkach ludzie, siedza, rozmawiaja, miedzy nimi leniwie ciagna swoje wozki sprzedawcy kawy, obok stoliki, ktos rozstawia szachy, na drugim koncu placu pojawia sie przeciwnik, zauwazaja sie, lekkie kiwniecie glow, powitanie, zaproszenie, pucybuci sprzedaja male torebki kaszy i kukurydzy, dwie prosze, matka z dzieckiem, chlopczyk wyciaga rece, nie moze sie doczekac, torebka peka, ziarna uderzaja o chodnik, trzepot golebich skrzydel, oblatuja, obsiaduja malca, ten szczesliwy, popiskuje z radosci, pstryk, zdjecie, pstryk, jak ptaki wzlatuja, pstryk, golab je mu z reki, pstryk, bedzie do albumu. santa cruz i sucre sa niemal nie do odroznienia, lagodne, spokojne, ciche, miejsca jakich wiele. e, chyba to nie dla nas…

a czasem tak czlowieka nachodzi, zeby sobie policzyc, przemnozyc, podzielic… podsumowac. a jeszcze mocniej nachodzi, kiedy zewszad dociera, eee, wy to na wakacjach, lenicie sie tam sobie, czasu macie a macie… mamy?
no zobaczmy…
przez 443 dni niebycia, bylismy w 122 miejscach. 122 razy trzeba bylo wymyslic dokad jedziemy, spakowac sie, znalezc dworzec/wyjsc na wylotowke, znalezc autobus/pociag/collectivo, zlapac stopa, dojechac do kolejnego miejsca, czasem dwie godziny, czasem dwa dni, w tym nowym miejscu uwolnic sie od taksowkarzy, naganiaczy, podsuwaczy hoteli, ciastek, wycieczek, teczek, znalezc mape, poznac topografie miasta/wioski, przejsc do centrum, znalezc nocleg, albo w polu, miejsce na namiot, rozbic namiot, nazbierac drewna/rozstawic kuchenke, przygotowac jedzenie, a w miescie/wiosce, znalezc bazar albo sklep, kupic cos, ugotowac, zjesc, zorientowac sie o ktorej otwieraja, o ktorej zamykaja, jak to tu ze sjesta, co dziala, co nie dziala, a jeszcze do tego wszystkiego, w kazdym nowym kraju, nauczyc sie pieniedzy, nauczyc obyczajow, nauczyc nazw, zasad, zachowan…
no to od poczatku…
przez 443 dni niebycia, bylismy w 122 miejscach. to trzy i pol dnia na kazde, powiedzmy 86 godzin. minus trzy sny po 8, zostaje 62, mniej srednio 8 na dojazd, daje 54, godzina na pakowanie, godzina na dojscie na dworzec, godzina na dojscie z dworca, godzina szukania noclegu, i juz sie robi 50, mycie, pranie, gotowanie, jedzenie, paznokcie, przeszycia, codzienne te nudnosci, to dwie godziny na dobe, trzy dni – 6, od 50, zostaje 40 i 4 i prawie dwie doby zniknely, a my wciaz nie moglismy wysciubic nosa i zwachac, czym nowe miejsce zachwyca. wiec w miasto/w gory/na pola, ulica/plac/miejsce/muzeum, lazimy, ogladamy, 6 godzin dziennie, mniej wiecej, by poznac, zobaczyc, zrozumiec, to daje 18 i nagle z 44 – 26 sie robi. dzielone na trzy i pol doby to 7 godzin niecale, czyli dokladnie tyle, ile by bylo po pracy, gdyby pracowac non-stop. coz zrobic, sami chcielismy, my tu weekendow nie mamy. a czasu? mniej wiecej tyle, ile ma kazdy w warszawie.
a w tym czasie…
pomysly, listy, kartki, tego policzyc nie sposob… ale sa policzalne: 25 odcinkow rozmow kontrolowanych, 41 tomkowych rysunkow, 2 zrobione wystawy, pelny koncept komiksu i 5 gotowych czesci, 136 stron dziennika codziennego, 50 stron spisanych zamyslen i spostrzezen, 80 stron wklejek z roznosci zebranych po drodze, marzanny dwie wydumane, zrobione i utopione, gra planszowa od zera zmyslona i zmalowana, juz prawie trzy tysiace zdjec opublikowanych oraz 100 wpisow, tutaj, na tamtaram.
to co? to kto da wiecej?

http://picasaweb.google.com/maugoska/FelizAno2010#

no. to aby nie marudzil, nie fjukal i sie nie migal. aby niespodziankowal i ciekawskosci nakarmial, aby na ksiuty umiarkowanie znikal i z lasu kwiatek przyniosl.
wam.
bo my to jakos jeszcze wytrzymamy:)

psps… przepieknie wszystkim za zyczenia dziekujemy:)